Figure: Υδατογράφημα ημερήσιας εκροής της λεκάνης απορροής στη Μεσσαρά Κρήτης
προηγούμενο:Η σημασία των παραμέτρων
ενότητα:Αποθέματα Νερού
Στο σχήμα (7.3) παρουσιάζονται τα υδατογραφήματα ημερήσιων εκροών.
Figure: Υδατογράφημα ημερήσιας εκροής της
λεκάνης απορροής στη Μεσσαρά Κρήτης
Τυπικές τιμές των μηνιαίων εκροών συστήματος και προσομοίωσης δίνονται στον πίνακα (7.3)
Table: Συγκριτικές εκροές για τα
υδρολογικά έτη 1981-82 μέχρι 1984-85
καιl στον πίνακα (7.4) υπάρχουν ετήσια στοιχεία για τη λεκάνη απορροής της Μεσσαράς. Συγκεκριμένα δίνονται οι ετήσιες βροχοπτώσεις, δυνητικές εξατμήσεις, απορροές και οι ετήσιοι συντελεστές εκροής, οι οποίοι δίνουν, σε μια πιο ρεαλιστική εικόνα από τους αντίστοιχους μηνιαίους, το ποσοστό της βροχόπτωσης που έφυγε από τη λεκάνη ως εκροή. Τα στοιχεία παρουσιάζονται συγκριτικά, πάντα, με τα αποτελέσματα (όπου υπάρχουν) της προσομοίωσης.
Table: Ετήσιες τιμές για τη βροχόπτωση, την
απορροή, το συντελεστή εκροής και τη δυνητική
εξατμισιδιαπνοή συστήματος (Σ) και προσομοίωσης
(Π)
Figure: Διαγράμματα των βροχοπτώσεων και
τών ετήσιων συντελεστών εκροής νερού στη Μεσσαρά
από την περίοδο 1967-68 μέχρι και την περίοδο 1993-94.
Στο σχήμα (7.4) παριστάνονται τα διαγράμματα των βροχοπτώσεων στη Μεσσαρά και των ετήσιων συντελεστών εκροής από το 1967-68 ως και το 1993-94. Οι βροχοπτώσεις έχουν μια μέση ετήσια τιμή γύρω στα 650mm (είναι 632mm, ακριβέστερα, για το σύνολο των απεικονιζομένων περιόδων) . Οι συντελεστές εκροής κυμαίνονται ετήσια μεταξύ μόλις 4% και 10% , με ένα μέγιστο 19% στην περίοδο 1980-81 και ελάχιστο, βέβαια, στην περίοδο 1992-93, όπου δεν υπήρξε εκροή έξω από την κοιλάδα. 'Οπως φαίνεται επίσης καθαρά στα διαγράμματα, περιμένουμε ότι σε χρονιές κρίσιμες, χωρίς πολλές βροχές, οι εκροές θα είναι σε εξίσου χαμηλά επίπεδα.
Μια ακόμα προσεκτικότερη ματιά είναι πολύ αποκαλυπτική. Στις δυόμισι δεκαετίες που απεικονίζονται στα παραπάνω διαγράμματα υπήρξαν συγκεκριμένα δυο πενταετή διαστήματα με συνεχώς περιορισμένες βροχοπτώσεις. Οι συνέπειες από τις λιγοστές βροχές στα διαστήματα 1969-1973 (μέσος όρος μέσης μηνιαίας βροχόπτωσης της πενταετίας: 545mm) και 1988-1992 (μέσος όρος μέσης μηνιαίας βροχόπτωσης της πενταετίας: 490mm) ήταν οι οριακές συμπεριφορές του συστήματος με πολύ μικρούς συντελεστές εκροών. Ενώ όμως η καθοδική πορεία του συντελεστή εκροής ανατράπηκε αμέσως με την κλιμακούμενη αύξηση των βροχοπτώσεων κατά τα έτη 1973-74 και 1974-75, δε συνέβη το ίδιο και για την επίσης κλιμακούμενη αύξηση των βροχοπτώσεων κατά το 1989-90 και το 1990-91. Αποτέλεσμα από την καίρια έλλειψη ανταπόκρισης του υδατικού συστήματος, στην τελευταία περίπτωση, ήταν να σταματήσει η εκροή για όλο το 1992-93 (όπου την προηγούμενη χρονιά η βροχόπτωση παρουσίασε ξανά πτωτική πορεία). Χρειάστηκε δεύτερη ώθηση κατά την περίοδο 1993-94, ώστε να ξεκινήσει πάλι το νερό να εκρέει. Και στις δυο περιπτώσεις οι καιρικές συνθήκες ήταν παραμφερείς. Στην τελευταία, όμως, η συμπεριφορά της λεκάνης ήταν διαφορετική. Αποδίδουμε αυτό το φαινόμενο στην ανθρώπινη παρεμβολή στο σύστημα, που προηγήθηκε μέσα στη δεκαετία του '80. Απομυζώντας το αποθηκευμένο νερό της κοιλάδας με σταθερούς ρυθμούς, η οργανωμένη άρδευση έριξε ακόμα χαμηλότερα τα υπόγεια αποθέματα νερού (σχήμα 7.5). Αποτέλεσμα ήταν στην πρώτη κρίσιμη περίοδο η ευαίσθητη συμπεριφορά του συστήματος να μην έχει τη δυνατότητα να συγκρατήσει άλλο νερό και να στερέψει η λεκάνη.
Figure: Η στάθμη του υπόγειου νερού στην
Μεσσαρά Κρήτης
Πρώτο και βασικό αίτιο για την παρατηρούμενη ξηρασία είναι, κατά τα παραπάνω, οι διαρκείς ανθρώπινες ανάγκες για αρδεύσιμο νερό. Ο κακός συνδιασμός της συνεχόμενης και κλιμακούμενης άντλησης από συνεχώς βαθύτερα στρώματα του υπεδάφους με τις λιγοστές βροχοπτώσεις των τελευταίων χρόνων οδήγησε τη λεκάνη να μη μπορεί να αναπληρώσει το νερό που χάνει. Είναι, κατά συνέπεια, δικαιολογημένα τα αποτελέσματα για τις πρόσφατες χρονιές που μας δίνει η προσομοίωση, αναμένοντας να εκρεύσει μεγαλύτερη ποσότητα νερού με βάση τα δεδομένα στην κοιλάδα πριν την ανθρώπινη παρέμβαση.
Τα δεδομένα για τη Μεσσαρά μάς πληροφορούν, όπως είδαμε, και για την εξάτμιση στη λεκάνη απορροής. Κατά τη διαδικασία της εξατμισιδιαπνοής, είναι τέτοιες οι κλιματικές συνθήκες στην περιοχή, ώστε να ευνοείται εξάτμιση ποσότητας νερού πολλαπλάσιας από αυτή που εισέρχεται ως βροχόπτωση. Στην προσομοίωσή μας ο παράγοντας της εξάτμισης υπεισέρχεται στο υπολογιστικό πρόγραμμα με τη μορφή ενός απλού μηνιαίου συντελεστή, με τη συμβολή του οποίου προκύπτει το πιο πάνω συμπέρασμα. Ο συντελεστής εξάτμισης είδαμε, εξάλλου, ότι εξάγεται έμμεσα από τις πειραματικές μετρήσεις της εξάτμισης σε σημεία της επιφάνειας της κοιλάδας (σχήμα 7.6).
Figure: Απόθεμα νερού στο χώμα και απώλεια
λόγω εξατμισης και διαπνοής
'Ωστε ένα δεύτερο αίτιο για την ξηρασία μπορεί να θεωρηθεί η αυξημένη εξάτμιση των αποθηκευμένων υδάτινων πόρων από τη λεκάνη απορροής της Μεσσαράς. Βέβαια η εξάτμιση υπήρχε συνέχεια ως παράγοντας απώλειας νερού. Είδαμε, ωστόσο, πόσο έντονα ευαίσθητη είναι η κοιλάδα στις παραμικρές διακυμάνσεις της ποσότητας του εισερχόμενου νερού. 'Οταν οι βροχοπτώσεις μιας χρονιάς είναι περιορισμένες η, έτσι και αλλιώς, αυξημένη εξάτμιση επιτείνει το πρόβλημα. Θα ήταν μια σπουδαία βοήθεια ο ανθρώπινος παράγοντας, παράλληλα με την παρέμβαση για εκμετάλλευση του γεωργικού πλούτου της κοιλάδας, να προσανατολιστεί και προς τη μείωση του εξατμιζόμενου νερού από τη λεκάνη απορροής.
Το όλο πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι ότι η λεκάνη απορροής της Μεσσαράς δε δέχεται πια αρκετό νερό. Οι βροχοπτώσεις, παρά τις ετήσιες και άλλες περιοδικές διακυμάνσεις τους, παρέχουν αρκετό νερό για όλη την κοιλάδα, όπως άλλωστε έκαναν εδώ και δεκαετίες. Εδω τονίζομε ότι σενάρια μεταβολής κλίματος για την περιοχή Κρήτης προβλέπουν μειωμένη βροχόπτωση στο 2050 λόγω του φαινομένου του θερμοκήπιου (σχήμα 7.7).
'Ομως η απότομη αύξηση της κατανάλωσης τού υδατικού της αποθέματος σε συνδιασμό με την αυξημένη εξατμισιδιαπνοή δημιουργούν νέες συνθήκες στην κοιλάδα, κάτω από τις οποίες δεν ικανοποιείται η ζήτηση νερού. Η τελική μας προσπάθεια πρέπει να επικεντρωθεί στην επίτευξη μιας νέας ισορροπίας μέσα στη λεκάνη, τέτοιας, ώστε να μη διαταράσσεται όσο δραματικά είδαμε από τις πρόσκαιρες περιόδους ξηρασίας. Ο στόχος μας συνοψίζεται, απλά, στο να συγκρατήσουμε μεγαλύτερο όγκο νερού μέσα στο σύστημά της.
Figure: Σενάριο μεταβολής βροχοπτώσεων για
Κρήτη
προηγούμενο:Η σημασία των παραμέτρων
ενότητα:Αποθέματα Νερού